Jak? pasz? dajesz swoim koniom? Pasz jakich firm u?ywaj? we Francji, a jakich w Emiratach? To pytania, które cz?sto s?ysz?. Jaka jest moja odpowied?? Nie podoba mi si? pytanie! Wed?ug mnie powinno ono by? troch? bardziej ogólne: Jak ?ywi si? konie rajdowe np. we Francji? Bo ?ywienie konia to nie tankowanie benzyny, dzi?ki której mamy szybciej dojecha? do mety.

?ywi? konie, nie tylko rajdowe, powinno si? zgodnie z ich zapotrzebowaniem. Tym, wynikaj?cym z ich potrzeb behawioralnych, a tak?e wynikaj?cym z rodzaju u?ytkowania. Akurat konie rajdowe s? w tej najlepszej sytuacji, ?e mog? by? i s? ?ywione w sposób wyj?tkowo (jak na konie sportowe), prozdrowotny.

Oto prosty przepis na zdrow? i efektywn? rajdow? diet?:

1. Podstawy

Ko? rajdowy, mo?e i powinien, jak najwi?cej czasu sp?dza? na dworze, najlepiej w towarzystwie innych koni. W tym czasie powinien mie? zapewniony sta?y dost?p do ?ród?a w?ókna, czyli trawy b?d? siana, a tak?e wody. Je?li dajemy mu siano, powinni?my wiedzie? ile go dostaje i, co wa?ne, ILE GO ZJADA. To podeptane siano na ?rodku boksu, którym sobie ?ciele, mo?emy zaliczy? do ?ció?ki, a nie sk?adnika jego diety. Dlatego wa?na jest obserwacja konia i analiza sytuacji. Optymalna dawka paszy obj?to?ciowej (czyli np. siana) to 2% masy cia?a konia, czyli dla przeci?tnego konia rajdowego b?dzie to ok. 8 kg. Mniej, lepiej nie dawa?, wi?cej, je?li jest taka potrzeba i nie mamy problemów z nadwag? konia, mo?na i nie nale?y si? tego ba?.

Jakie siano nale?y dawa? koniom? Najlepsze siano to takie, w którego sk?ad wchodz? g?ównie trawy (tymotka, kupkówka, wiechlina, rajgras), z niewielk? domieszk? zió?. Najlepsze jest siano z pierwszego pokosu, z regu?y jest ono twardsze i ch?tniej zjadane. Tak zwany „potraw” (czyli drugi pokos) zawiera mniej wapnia i fosforu, ma za to wi?cej bia?ka, co nie jest korzystne. Dobre siano powinno mie? zielony kolor i przyjemny zapach, najlepiej gdy jest zebrane „bez deszczu”. Siano, które raz zamok?o, traci kolor oraz cze?? sk?adników pokarmowych „wyp?ukanych” przez deszcz, ale dobrze wysuszone, mo?e by? stosowane. Nale?y unika? siana, które zmok?o kilka razy, zbyt ?ó?tego, o brzydkim zapachu, zgni?ego, z ple?ni?, zbyt pyl?cego. Cz?sto konie same dadz? nam zna?, ?e siano jest z?e, po prostu go nie jedz?c.

 

Pasz? tre?ciw? te? kontrolujemy z uwzgl?dnieniem WAGI a nie OBJ?TO?CI. Je?li na pytanie ile zjada twój ko? odpowiadasz podaj?c liczb? miarek, to nie jest to precyzyjna informacja. Odpowied? musi by? w jednostkach miary masy (np. kilogramach) - nie obj?to?ci! Pozwoli to m.in. na ?atwiejsz? kontrol? ilo?ci poszczególnych sk?adników paszy (bia?ko, w?ókno, t?uszcz itd.) oraz witamin, a tak?e mikro i makroelementów.

W tym miejscu nale? tak?e wspomnie? o higienie wiader i ??obów. Tak, to te? jest bardzo wa?ne!

 

2. Bia?ko, w?glowodany (bezazotowe wyci?gowe), t?uszcz, w?ókno czyli zrozumienie podstawowych poj??.

 

Bia?ko dla doros?ego konia w treningu rajdowym to WRÓG. Jego nadmiar w diecie (10 % to górna granica, przez niektórych naukowców uwa?ana i tak za zbyt du??) jest niekorzystny dla konia pod wieloma wzgl?dami. Niewykorzystane bia?ko (jako sk?adnik budulcowy) ko? musi zu?y? jako substrat energetyczny, bo nie zmagazynuje go w organizmie ani w formie glikogenu ani t?uszczu. A bia?ko nie jest dobrym substratem energetycznym pod wzgl?dem efektywno?ci, gospodarki wodnej, obci??enia organizmu itd.

W?glowodany (fachowo okre?lane mianem bezazotowych wyci?gowych), czyli w praktyce skrobia, pochodz?ca z ziaren zbó?. Teoretycznie to dla niej dajemy koniom pasz? tre?ciw?. Najnowsze trendy ?ywieniowe (i badania naukowe) zwracaj? jednak uwag? na jej niekorzystny wp?yw na zdrowie konia. Dlatego nale?y zapomnie? o po?owie wiadra owsa jako wyrazie troski. Na pewno dla ci??ko pracuj?cego konia skrobia ze zbó? jest potrzebna, ale w tym wypadku mniej znaczy lepiej.

W?ókno, to niestrawna cz??? po?ywienia. Niestrawna przez „enzymy gospodarza”, ale wykorzystywana przez konie dzi?ki d?ugiemu uk?adowi pokarmowemu zamieszkiwanemu przez liczne mikroorganizmy. Dlatego bogate we w?ókno siano czy trawa, to najzdrowsze i najbardziej naturalne po?ywienie dla koni stanowi?ce zarówno ?ród?o energii (poprzez lotne kwasy t?uszczowe) jak i element budulcowy (bia?ko mikroorganizmów). Dodatkowo w?ókno w jelicie grubym tworzy rodzaj g?bki wi???cej wod? i elektrolity, które mog? by? wykorzystane przez konia w czasie wysi?ku.

T?uszcz to doskona?e ?ród?o energii dla koni rajdowych ze wzgl?du na tlenowy charakter wysi?ku, któremu s? poddawane. Tu dwie najwa?niejsze uwagi. Po pierwsze zwi?kszaj?c ilo?? t?uszczu w diecie nale?y robi? to stopniowo (je?eli robi si? to zbyt szybko to efektem jest biegunka). Po drugie za bezpieczn? ilo?? t?uszczu w diecie uwa?a si? 10% dawki. Wed?ug mnie najlepiej ograniczy? to do 10 – 12 % dawki paszy tre?ciwej. Najpro?ciej t?umacz?c-  w kilogramie mieszanki paszy tre?ciwej (z uwzgl?dnieniem wszystkich dodatków i sk?adników) nie powinno by? wi?cej ni? 120 g t?uszczu.

 

3. Witaminy, makro, mikroelementy czyli to czego brakuje

?ywienie konia sportowego (czyli tak?e konia rajdowego) wy??cznie sianem i owsem, jest niew?a?ciwe z punktu widzenia zdrowia konia z kilku powodów. Jednym z nich jest niedoborowo?? takiej dawki w niektóre sk?adniki, a tak?e z?y stosunek wapnia, fosforu i magnezu, szczególnie w przypadku dawania zbyt du?ej ilo?ci owsa. Bez zag??biania si? w szczegó?y, po?ywienie koni sportowych powinno by? uzupe?nianie w makro- i mikroelementy, a tak?e witaminy. Ile czego ko? powinien dostawa? mo?na sprawdzi? w tabelce z podr?cznika o ?ywieniu koni rajdowych Kentucky Equine Reserch. Przy analizie dawki pokarmowej swojego konia warto zawsze mie? t? tabelk? pod r?k? ?eby móc porówna? czego jest za ma?o, czego jest za du?o. Bo w niektórych przypadkach (Witaminy A, D3, ?elazo, selen), równie? za du?o, znaczy ?le. Warto kontrolowa? ile czego nasz ko? spo?ywa. Chcia?bym w tym miejscu podkre?li?, ?e witaminy, minera?y i pierwiastki ?ladowe nie maj? cudownego wp?ywu na form? czy wydolno?? konia. One warunkuj? jego zdrowie. To jest jeden z kluczy do ?wiadomego ?ywienia koni. Nie polega ono wy??cznie na pokrywaniu zapotrzebowania energetycznego. Prawid?owe ?ywienie koni przede wszystkim ma pomaga? organizmowi konia w znoszeniu trudu zwi?zanego z wysi?kiem. Sk?adniki ko?skiej diety musz? gwarantowa? poprawne funkcjonowanie jego organizmu, bo tylko zdrowy ko? mo?e sprosta? wymogom treningu sportowego.

 

4. Nie ma cudownych dodatków

Podstawowa zasada: wszystkie „cudowne preparaty”, które podane koniowi w znacz?cy sposób zmieni? jego form? mo?na znale?? na li?cie ?rodków dopinguj?cych. Wszelkiego rodzaju suplementy to z regu?y po prostu witaminy i pierwiastki ?ladowe, czasem aminokwasy lub inne substancje od?ywcze. W wielu przypadkach cudowno?? ich sk?adu to czysty marketing, nie efekty bada? naukowych. Wynika to wed?ug mnie ze specyfiki runku paszowego dla koni. Je?eli przyk?adowo chcemy sprzedawa? jaki? dodatek paszowy dla ?wi?, to musi on w sposób korzystny, do tego uzasadniony ekonomicznie, wp?ywa? na przyrosty masy mi??niowej  albo zdrowotno??. Krótko mówi?c musi to dzia?a? i si? op?aca?. Do tego mo?na stosunkowo ?atwo okre?li? wp?yw danego suplementu na analizowane elementy, robi?c do?wiadczenie na wyrównanej genetycznie grupie. W przypadku koni samo przeprowadzenie bada? bezpo?redniego wyp?ywu jakiego? sk?adnika pokarmowego na jego wydolno?? jest ekstremalnie trudne. Dlatego wi?kszo?? suplementów opiera si? na poszlakach, nadziejach i dobrym marketingu. W przypadku koni rajdowych s? tak naprawd? dwa dodatki, które warto stosowa?. To przeciwutleniacze (witamina E i C oraz selen) i elektrolity.

 

5. Podstawowe b??dy

· Wi?kszo?? koni krzywdzimy ?ywi?c je zbyt ma?? ilo?ci? pasz, które stanowi? ?ród?o w?ókna, dostarczaj?c im w diecie zbyt du?o skrobi oraz bia?ka. Czyli w skrócie za ma?o siana, za du?o paszy tre?ciwej.

· Nie zwracamy uwagi na siano, a skupiamy si? tylko na paszy tre?ciwej. Tymczasem jako?? siana i jego ilo?? zjadana (zjadana, nie dawana) przez konia jest równie wa?na.

· ?ywimy wed?ug obj?to?ci (jedna kostka, jedna miarka), a nie wagi.

· Oceniamy komercyjne mieszanki pasz dla koni przez pryzmat energetyczno?ci. Tu zale?no?? jest prosta, im wi?cej „energii” tym wi?cej… t?uszczu. Z regu?y te najbardziej energetyczne „Endurance Mixy” s? po prostu „t?uste”, czyli maja 10 – 12 % t?uszczu. A t?uszcz mo?na du?o ?atwiej (i taniej) doda? do diety konia stosuj?c olej, siemi? lnianie czy otr?by ry?owe. Cz?sto pasze z du?? zawarto?ci? t?uszczu ?atwiej si? psuj?, szczególnie, ?e sprowadzane z np. wysp maj? d?ug? drog? do pokonania w niezbyt dobrych warunkach.

· Kupujemy drogi worek paszy i stosujemy go niczym skwarki do cienkiej zupy. Najpierw musimy sobie odpowiedzie? na pytanie czego oczekujemy kupuj?c t? pasz?? ?wi?tego spokoju? OK. To wybierzmy pasz? dla koni rajdowych i dawajmy zgodnie z rozpisk? na worku. Ko? dobrze wykorzystuje pasz?, w lekkim treningu. Zak?adamy, ?e 2 kg starcz?, czyli miesi?cznie 60 kg paszy. Worek 20 kg po 100 z?. Miesi?cznie 300 z?. Ech, troch? drogo mo?e lepiej da? 2 kg owsa i 0,5 kg paszy? B?dzie taniej! Taniej tak, ale bezsensu. Bo daj?c sam owies i pó? kilo paszy zaprojektowanej jako samodzielna pasza tre?ciwa, wyrzucamy pieni?dze w b?oto. Lepiej kupi? „oat balancer” albo po prostu granulki z witaminami oraz makro i mikroelementami (ok. 100 g na dzie?).

· Tu? przed zawodami jedziemy do sklepu je?dzieckiego po troch? paliwa rakietowego dla naszego konia bo musi mie? energi? na te 40, 60, 80 km. Nie, nie i jeszcze raz nie! Tu? przed zawodami, a tak?e na zawodach nie nale?y nic zmienia? w ?ywieniu swojego konia. Tak jest po prostu zdrowiej i bezpieczniej. Jad?c na zawody zbieramy swoj? pasz?, któr? u?ywali?my, swoje siano, a najlepiej te? swoj? wod?, bo bardzo cz?sto si? zdarza, ?e w nowym miejscu woda naszemu koniowi nie b?dzie smakowa? i za nim si? do niej przekona i przyzwyczai to b?dzie za pó?no.

· Kupujemy magiczny syrop z witaminami i elementami ?ladowymi, ?eby ko? nie jad? samego owsa. OK, ciep?o, ale nie gor?co. W tych multiwitaminowych syropach nie ma makroelementów (wap?, magnez), których brakuje w monodiecie owsianej. Czyli jeszcze raz ?wiadomo??, musimy rozumie? to co jest napisane na ulotce, zna? nie tylko nazwy sk?adników ale rozumie? co oznacza ich ilo??. Cz?sto si? zdarza, ?e wa?nych rzeczy  w niektórych suplementach brakuje, albo s?, ale „o jednym zero za ma?o”. Decyduj?c si? na pasz? czy suplement musimy wiedzie? czemu chcemy to kupi? i czego oczekujemy po takim dodatku. Krótko mówi?c musimy by? ?wiadomymi konsumentami.

 

6. Jak ?ywienie konia rajdowego ma wygl?da? w praktyce?

Po pierwsze sta?y dost?p do siana/pastwiska. Je?eli ko? sp?dza czas w dzie? i/lub noc na padoku na którym nie ma trawy albo jest jej bardzo ma?o, powinien mie? sta?y dost?p do siana. Dla koni o du?ym apetycie polecam siatki na siano z ma?ymi oczkami, które utrudni? jedzenie, a dzi?ki temu wyd?u?? czas na spo?ycie siana.

Pasz? tre?ciw? dajemy 2 lub 3 razy dziennie. Najlepiej w formie mieszanki:

· Sieczki np. z lucerny (wyd?u?y czas jedzenie, poprawi na?linienie),

· namoczonych wys?odków buraczanych (?ród?o dobrej jako?ci w?ókna, tzw. „super fibers „, s? bardziej energetyczne od owsa, a zawieraj? mniej bia?ka i cukrów)

· i… dalej s? trzy ?cie?ki: mo?emy zdecydowa? si? na owies plus dodatek witamin i minera?ów, owies plus pasza bilansuj?ca ( tzw. „oat balancer”) lub po prostu gotow? pasz?. Decydyj?c si? na jedn? z opcji warto usi??? z kartk? papieru i kalkulatorem (albo komputerem i arkuszem kalkulacyjnym) i przeanalizowa? u?o?on? przez nas dawk? pod k?tem stosunku wpania/fosforu/magnezu oraz ilo?ci poszczególnych witamin i pierwiastków ?ladowych.

 

Tak? mieszank? (sieczka, wys?odki, ziarno lub pasza) uznaj? za baz?. Do tego zapotrzebowanie energetyczne bilansujemy t?uszczem z oleju np. sojowego/siemienia lnianego/otr?b ry?owych, najlepiej stosuj?c je równolegle. Je?eli chodzi o tzw. mesz, to nie jestem jego zwolennikiem, stosuj? po prostu codziennie gotowane siemi? lnianie. Unikam meszu w imi? zasady, ?e ko? nie lubi zmian w diecie (a za tak? mo?na uzna? dawanie raz w tygodniu czego? innego). Z dodatkowych suplementów warto u?ywa? pro i prebiotyków oraz, dla koni ci??ej pracuj?cych i b?d?cych na diecie wysokot?uszczowej. przeciwutleniacze (witaminy E i C, oraz selen). Ciekawym dodatkiem s? tak?e dro?d?e browarniane jako ?ród?o dobrej jako?ci aminikwasów. Elekrolity stosuj? po ci??kich treningach, gdy widz? ?e konie poc? si? obficie, a tak?e bezpo?rednio przed zawodami. W trosce o uk?ad ruchu mo?na podawa? MSM (organiczne ?ród?o siarki)

I teraz kluczowe pytanie: ILE KILOGRAMÓW takiej paszy ko? rajdowy powinien je??? Od 0,5 kg (?eby po prostu by?o z czym wymiesza? witaminy i minera?y) do… wed?ug mnie ok. 4 kg. Wszystko zale?y od: wykorzystywania paszy przez konia oraz obci??e? treningowych. Uk?adaj?c diet? konia nale?y bra? pod uwag? tak?e uwarunkowania zdrowotne (wrzody, sk?onno?ci do mie?niochwatów czy ochwatów - tu przydadz? si? badania krwi). To wszystko musimy bra? pod uwag? uk?adaj?c dawk? dla naszego konia. Efektem na który czekamy ma by? odpowiednia kondycja konia (najpro?ciej mówi?c czy jest gruby, chudy czy w sam raz). Do jej analizy przydaje si? znajomo?? body conditon scoring. Nale?y stale obserwowa? swojego konia, bo „pa?skie oko konia tuczy”! Pami?tajmy o tym, bo to naprawd? wyj?tkowo m?dre powiedzenie.

?ywienie koni, to nie tylko cz??? mojej pracy, ale tak?e moje hobby. Mam nadziej?, ?e ten za krótki i troch? zbyt „?opatologiczny” artyku? zawieraj?cy wiele uproszcze?, przede wszystkim zmusi Was do zastanowienia nad diet? Waszych koni, pomo?e na?wietli? niektóre problemy, ewentualnie czego? nauczy. Je?eli kto? chce rozwija? swoj? wiedz?, dzieli? si? w?tpliwo?ciami, a tak?e swoim do?wiadczeniem zach?cam do dyskusji na forum endurance.pl. W miar? mo?liwo?ci postaram si? tak?e odpowiedzie? na ka?dego maila z pytaniami dotycz?cymi ?ywienia. Zach?cam te? do rozmów bezpo?rednich na zawodach, zawsze warto podyskutowa? na ?ywo w wi?kszym gronie osób, podzieli? si? swoim spojrzeniem, wymieni? do?wiadczenia i pogl?dy.

PS.
Zainteresowanym polecam nast?puj?ce publikacje:

1. „?ywienie Koni”, Coenen Manfred, Meyer Helmut, PWRiL

2. „Jak osi?gn?? mistrzowsk? form? konia”, Sarah Pilliner, Zoe Davies, SIMA

3. „Hodowla koni. Organizacja stajni i ?ywienie”, Heinrich Pirkelmann, Lutz Ahlswede, Margit Zeitler-Feicht, RM

4. „Feeding the endurance horse – technical bulletin”, Scott O’Brien, Ridley AgriProducts Pty Ltd

5. „Nutriotion of the exercising horse”, M. Saastamoinen, W. Martin-Rosset Eaap